29 września br. Prezes ZIPSEE „Cyfrowa Polska”, Michał Kanownik wziął udział w charakterze prelegenta w XI Ogólnopolskiej Konferencji Zamówień Publicznych, której celem było przybliżenie przedstawicielom spółek skarbu państwa oraz urzędnikom nowych zasad, jakie zobowiązani są stosować w ramach przeprowadzanych przez siebie przetargów publicznych. Szczególnie trudne do zastosowania w praktyce są nowe zalecenia dotyczące pozacenowych kryteriów oceny składanych ofert. Wg. Kanownika najczęściej stosowane kryteria pozacenowe, czyli termin dostawy, rękojmia czy serwis to jednocześnie te, w których najłatwiej o błędy na poziomie formułowania zasad oceny.
Prawo Zamówień Publicznych określa kryteria, które powinny zostać spełnione podczas wyłaniania wykonawcy w przetargu. Wymogi te są często rygorystyczne, bo zamówienia publiczne to wydatek z pieniędzy podatników. Zamawiający powinien zatem pamiętać, że jego decyzje mają charakter „publiczny”.
Celem każdego przetargu jest wyłonienie najlepszej oferty, co nie jest równoznaczne z tym, że najtańszej.
Od kilku lat legislatorzy dążą do tego, by odpowiednimi zapisami zachęcać osoby odpowiedzialne za formułowanie zasad w przetargach publicznych oraz za ich ocenę do tego, by zwracali uwagę nie tylko na cenowe, ale przede wszystkim pozacenowe kryteria oceny, które często mają wymierny, finansowy wpływ na wartość finalnej oferty.
Od października 2014 r. ustawa „Prawo Zamówień Publicznych” ograniczała możliwość stosowania włącznie kryterium najniższej ceny. Pozacenowe kryteria oceny ofert zaczęły być formalnie stosowane, jednak zamawiający nie wykorzystywali w pełni potencjału tych kryteriów. To dlatego, ale także, by zaktualizować ustawę tak, by była zgodna z dyrektywami unijnymi, w dniu 28 lipca 2016 r. weszła w życie nowa ustawa z dnia 22 czerwca 2016 r., na mocy której cena będzie mogła stanowić nie więcej, niż 60 proc. wagi wszystkich kryteriów oceny oferty.
Mimo dobrych intencji legislatora ograniczenie kryteriów cenowych na poziomie ilościowym nie rozwiązuje problemu, bo, jak wykazał podczas XI Ogólnopolskiej Konferencji Zamówień Publicznych Michał Kanownik, prezes ZIPSEE „Cyfrowa Polska”, przedstawicielom urzędów oraz spółek skarbu państwa niejednokrotnie brakuje wiedzy, by sformułować wymogi na poziomie kryteriów pozacenowych w taki sposób, by rzeczywiście umożliwiały wybór najkorzystniejszej – nie tylko cenowo – oferty.
„Termin dostawy, rękojmia, serwis to chętnie stosowane przez organizatorów przetargów publicznych kryteria pozacenowe, bo wydają się klarowne i łatwe w ocenie” – tłumaczy Kanownik. „Tymczasem to właśnie na tych kryteriach najłatwiej polec jeśli zastosuje się opisy zbyt ogólne lub niejasne” – dodaje.
Na dowód słuszności tej tezy Kanownik przytoczył przykład przetargu, w którym kryterium pozacenowym był termin realizacji zamówienia. Przetarg wygrała firma, która zaoferowała 2 godziny na realizacji zamówienia – bo tak się składało, że miała siedzibę i magazyny najbliżej zleceniodawcy. Innym przykładem na absurdalność takiego kryterium była firma, która w przetargu zaoferowała 0 dni terminu realizacji zamówienia. Wykonawca, który wygrał przetarg wyjaśnił, że towar dostarczy tego samego dnia podczas podpisywania umowy.
Kanownik zwrócił uwagę także na to, że dużo istotniejsze, a pomijane, bo trudne w ocenie kryteria pozacenowe dotyczą m.in. jakości oferowanych produktów czy usług, parametrów technicznych, w tym energooszczędności i wpływu na środowisko, właściwości estetycznych i funkcjonalnych, aspektów społecznych np. dotyczących integracji zawodowej i społecznej. Wskazał też na ważne kryterium pozacenowe związane z innowacyjnością.
Jak widać zmiany w ustawie o zamówieniach publicznych wymagają nie tylko wzrostu świadomości na temat kryteriów pozacenowych, ale także wiedzy na temat tego czego oczekiwać w ramach takich kryteriów. Jak podsumował swoje wystąpienie Kanownik „Jako konsumenci nauczyliśmy się już doceniać pozacenowe kryteria i kierować się nimi przy półce sklepowej, bo wiemy, że cena rzadko kiedy czyni cuda. Powinniśmy zatem zrobić kolejny krok i taką wiedzę wykorzystać w przetargach publicznych”.
Zgodnie z zapowiedzią prezesa ZIPSEE „Cyfrowa Polska” już wkrótce organizacja pod patronatem Urzędu Zamówień Publicznych rusza z projektem edukacyjnym, który ma tę wiedzę i umiejętności przedstawicieli spółek skarbu państwa oraz urzędów publicznych zwiększyć.